Τρόποι ερμηνείας και κατανόησης των σχέσεων μεταξύ του ανθρώπου και της κοινωνίας
Σε πολύ γενικές γραμμές και χωρίς να θέλουμε να συνοψίσουμε τις φιλοσοφικές καταβολές των νεώτερων πολιτικών ιδεών σε ένα άρθρο, οι προσεγγίσεις των σχέσεων μεταξύ ατόμου και κοινωνίας που χαρακτηρίζουν τις πολιτικές και κοινωνικές φιλοσοφίες του νεώτερου δυτικού κόσμου μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο κύριες κατηγορίες.
α) Τα διαλογικά μοντέλα προσέγγισης των σχέσεων ατόμου – κοινωνίας, ως πιο εμπειρικά, αντιμετωπίζουν τις σχέσεις αυτές υπό το πρόσημο ενός καταρχάς ριζικού διαχωρισμού των δύο αυτών συμμετρικών εννοιών και υιοθετούν μια στάση πάντα επιφυλακτική έναντι των εξωτερικών επιρροών που αναγκαστικά ασκεί επί της ατομικής προσωπικότητας και της φυσικής ελευθερίας το λίγο ή πολύ αφηρημένο κοινωνικό περιβάλλον και, γενικότερα, ο πολιτισμός. Η επιρροή αυτή, επειδή τείνει να μειώσει τις παραπάνω «φυσικές ελευθερίες» και να περιορίσει την αυτονομία του ατόμου, συναντά σύμφωνα με τα διαλογικά μοντέλα τις ατομικές αντιστάσεις, που στις σύγχρονες κοινωνίες αρθρώνονται πλέον με νομικούς και ηθικούς όρους μέσα από τη φιλολογία περί των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών.
β) Αντίθετα, τα διαλεκτικά μοντέλα είναι εκείνα που, στη συνέχεια της αριστοτελικής ρήσης περί της κοινωνικής φύσης του ανθρώπου, θεωρούν ότι αν τα άτομα απαρτίζουν τις ανθρώπινες κοινωνίες, είναι ακριβώς επειδή στο πλαίσιο της κοινωνικοποίησής τους και της ένταξής τους στις ανθρώπινες ομάδες (όρος απαραίτητος για την ίδια τη βιολογική επιβίωση των ατόμων του ανθρώπινου είδους) τα άτομα ενστερνίζονται και αφομοιώνουν την κοινωνία (τους τρόπους σκέψης της, τα εργαλεία και τις τεχνικές, τις τελετουργικές πρακτικές, τα συμβολικά συστήματα, τα ήθη και τα έθιμα της κλπ). Κατ’ αυτόν τον τρόπο τα άτομα εντάσσονται στην ιστορία και καθίστανται κοινωνικές και πολιτικές οντότητες, δηλαδή εξανθρωπίζονται. Με άλλα λόγια, κανένας αρχικός διαχωρισμός φύσης – πολιτισμού ή ατόμου – κοινωνίας δεν είναι μεθοδολογικά επαρκής για να ερμηνεύσει τη σύνθετη ανθρώπινη πραγματικότητα. Το άτομο προσδιορίζεται ως ιδιαιτερότητα, ίσως και ως μοναδικότητα, ακριβώς μέσα από την εγγραφή του στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής του, στις μορφές λόγου χάρη της οργάνωσης του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας. Οι παραπάνω μορφές οικονομικής και συμβολικής κοινωνικοποίησης της ατομικής δράσης καθιστούν το πεδίο της κοινωνίας και της πολιτικής έναν πιθανό τόπο συνεργασιών, ανταγωνισμών, αλλά και συγκρούσεων μεταξύ των ανθρώπινων ομάδων, δηλαδή των συλλογικών υποκειμένων εντός των οποίων ζουν και δραστηριοποιούνται τα άτομα.
Το σύνολο των μεθοδολογιών και θεωριών των κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, αλλά και των αντιλήψεων, των παραστάσεων ή των νοοτροπιών των ανθρώπων των σύγχρονων δυτικών, τουλάχιστον, κοινωνιών, σχετικά με τα παραπάνω «θεωρητικά ζητήματα», εντάσσονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στις παραπάνω προβληματικές.